الگوی مناسب ساختار مدیریت منابع آب درایران با مقایسه چند کشور منتخب

وجود آب برای زندگی حیاتی است و تامین آب کافی یک پیش نیاز بنیادی برای توسعه جوامع انسانی محسوب می شود. مدیریت این منبع در قرن حاضر یکی از بزرگترین چالش های بشری است که می تواند سرمنشاء بسیاری از تغییرات مثبت یا منفی در جهان باشد. آب و نحوه مدیریت آن به عنوان یک موضوع مهم در کانون مباحثات و مذاکرات بین المللی قرار گرفته و هیچ نشست بین المللی را که در خصوص آینده جهان در هزاره سوم است نمی توان سراغ گرفت که در آن آب و مدیریت آن از اصلی ترین عوامل و عناصر در دستور کار قرار نداشته باشد. بحران آب کشورهای جهان را وادار کرده تا دیدگاههای خود را در مورد نحوه مدیریت این منبع تغییر دهند.در نتیجه سیستم مدیریت منابع آب در معرض یک تغییر اساسی قرار گرفته است.دیدگاه نوینی که کشورها تلاش می کنند به منظور مدیریت مطلوب منابع آب به سوی آن حرکت کنند، مدیریت به هم پیوسته منابع آب است. اجرای این دیدگاه مستلزم تغییرات و تحولاتی در زمینه های مختلف و از جمله ایجاد ساختارها و ترتیبات نهادی مناسب است. در ایران محدودیت آب قابل دسترس، توزیع غیر یکنواخت آن در سطح کشور و الگوی نامناسب شهرنشینی و مراکز سکونت گاهی و نوع و شیوه تولید محصولات زراعی از منظر سازگاری با اقلیم، تامین آب مورد نیاز را در بسیاری از مناطق کشور مشکل ساخته و به تدریج بر ابعاد آن افزوده است. از طرفی بروز خشکسالی های پی درپی در سال های اخیر دسترسی به آب را با بحران شدیدتری مواجه کرده است، به طوری که تأمین آب قابل دسترس و مطمئن برای مصارف مختلف یکی از چالش های مهم برای دولت محسوب می شود. از این رو اجرای مدیریت به هم پیوسته منابع آب مورد توجه سیاستمداران و برنامه ریزان بخش آب قرار گرفته است و بر آن تاکید شده و تلاش می شود زمینه های استقرار این رویکرد در کشور ایجاد گردد. در تحقیق حاضر محقق بر آن است تا بر اساس مدل مدیریت به هم پیوسته منابع آب به بررسی ساختار موجود مدیریت منابع آب کشور بپردازد و الگوی ساختاری مطلوبی ارایه کند.در این تحقیق چهار بعد ساختاری تمرکز و عدم تمرکز، وجود تشکیلات هماهنگ کننده، سازماندهی بر اساس حوضه های آبریز و تقسیم کار نهاد اصلی مدیریت منابع آب مورد بررسی قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نظر نتایج تحقیق، تحقیق است کاربردی، از نظر روش تحقیق تحقیقی پیمایشی و توصیفی است و با رویکرد تطبیقی انجام شده است.منابع کتابخانه ای، سایت های اینترنتی و پرسشنامه محقق ساخته منابعی هستند که جمع آوری اطلاعات از طریق آنها انجام شده است.روایی پرسشنامه از طریق نظر اساتید محترم راهنما و مشاور تایید شده است.پایایی پرسشنامه نیز با توجه به آماره الفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفته است. جامعه آماری تحقیق مدیران و کارشناسان صنعت آب کشور هستند که به با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 50 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند و به منظور بررسی نظرات و دیدگاههای آنها در مورد ساختار مدیریت منابع آب ایران، پرسشنامه ای با 16 سوال طراحی و توسط آنها تکمیل شده است. علاوه بر این سه کشور ترکیه، چین و هند به دلیل تشابه شرایط آبی آنها با ایران و بر مبنای شاخص اصلی سرانه منابع آب تجدیدپذیر و ملاحظات دیگری مانند در دسترس بودن اطلاعات به عنوان کشورهای منتخب انتخاب شده و در بررسی تطبیقی ساختار منابع آب آنها مورد مطالعه قرار می گیرد در تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است. علاوه بر آزمون نسبت، آزمون تحلیل واریانس فریدمن جهت اولویت بندی ابعاد مدل تحقیق انجام شده است. بر اساس یافته های تحقیق ساختار مدیریت منابع آب کشور به طور کلی و با در نظر گرفتن کلیه ابعاد در شرایط مطلوبی قرار ندارد. لازم است این ساختار در جهت افزایش میزان تمرکز افقی اصلاح گردد.سازمان های منطبق با حوضه های آبریز و نیز تشکیلات هماهنگ کننده در سطح منطقه ای ایجاد شده و این تشکیلات در سطح ملی تقویت گردد. با توجه به نتایج تحقیق شرایط موجود مدیریت آب و برق کشور در یک وزارتخانه مطلوب است و باید حفظ گردد. در پایان تحقیق نیز با توجه به یافته ها و نتایج و نیز اولویت بندی ابعاد مدل تحقیق پیشنهاداتی جهت اصلاح ساختار مدیریت منابع آب ایران ارایه شده است.